Ponownie o rycie świecy chrzcielnej – ciekawe odkrycie

Przeglądając kolejny sakramentarz, oczywiście pod kątem ewentualnych związków z grupą św. Gereona, czyli m.in. z Sakramentarzem tynieckim, natknąłem się na ciekawy trop związany z historią rytu świecy chrzcielnej. Jest to więc kolejne uzupełnienie mego wpisu z 31 marca 2016, gdzie zajmowałem się genezą rytu świecy.

Tym razem chodzi o rękopis München BSB Clm 10077, nazywany Sakramentarzem z Fuldy i datowanym na lata 967/1000. Miejsce powstania niepewne, wskazuje się Fuldę albo Corbie. Sakramentarz zachowuje jeszcze liturgię chrzcielną w ramach Wigilii Paschalnej. Po rycie wody jest namaszczenie krzyżmem i ryt białej szaty z formułą Accipe vestem candidam, po czym następuje rubryka, że jeśli jest biskup, natychmiast udziela dziecku bierzmowania. Na marginesie jest natomiast dopisana formuła świecy chrzcielnej (f.84v):

Accipe lumen iucunditatis sub tipo veri luminis visurus lumen aeternum Iesum Christum Dominum nostrum in vitam aeternam.

czyli, roboczo tłumacząc:

Przyjmij światło radości w znaku prawdziwego światła, ty, który ujrzysz wieczne światło, Jezusa Chrystusa, Pana naszego, na życie wieczne.

Jest to dopisek na marginesie, więc jest pisany skrótami, tu przepisałem rozwijając wszystkie skróty.

Bardzo ciekawe odkrycie z paru powodów.

Po pierwsze, są to dopiero początki rytu świecy w liturgii chrzcielnej, więc każde świadectwo jest na wagę złota. Formuła Accipe lumen jest tu późniejszym dopiskiem, może pochodzić z końca X lub z XI wieku.

Po drugie, w naszym sakramentarzu nie ma formuły Accipe lampadem, która w XII wieku wejdzie do sakramentarzy głównego nurtu i stanie się standardem, tylko Accipe lumen iucunditatis, którą do tej pory znałem tylko (z lekkim wariantem na końcu) z Sakramentarza Drogona z Metz (ok. 825/850). Okazuje się więc, że nie była ona zupełną efemerydą, która pojawiła się i zaraz znikła, tylko, jak widać, lokalnie była w użyciu jeszcze w końcu X lub nawet w XI wieku.

W każdym razie jest to kolejny drobny element historii rytu świecy, która całościowo nie została jeszcze dotąd opracowana.