XXXIII Niedziela per annum / XXII Niedziela po Pięćdziesiątnicy
Notatki nt. pochodzenia kolekt obecnej niedzieli w Mszałach Pawła VI i Piusa V
Notatki nt. pochodzenia kolekt obecnej niedzieli w Mszałach Pawła VI i Piusa V
Mszał Pawła VI, XXXIII Niedziela per annum
Tekst: „Da nobis, quaesumus, Domine Deus noster, in tua semper devotione gaudere, quia perpetua est plena felicitas, si bonorum omnium iugiter serviamus auctori. Per Dominum”.
Oficjalny polski przekład: „Panie, nasz Boże, spraw, abyśmy znajdowali radość w Twojej służbie, albowiem szczęście trwałe i pełne możemy znaleźć tylko w wiernym oddaniu się Tobie, Stwórcy wszelkiego dobra”.
Historia modlitwy. Modlitwa występuje w Sakramentarzu Leoniańskim (Rzym, ok. 560/570 r.), w formularzach lipcowych. Antoine Chavasse zidentyfikował grupę formularzy, do których przynależy także ta kolekta, jako dzieło papieża Wigiliusza (537-555), powstałe podczas wojny gockiej i oblężenia Rzymu. Formularz z tą kolektą został zastosowany, wg Chavasse’a, w niedzielę 23 lub 30 sierpnia 537 r. Później, nieco zmodyfikowana (pierwsze słowa to „fac nos” zamiast: „da nobis”), znajduje się w papieskim Sakramentarzu Gregoriańskim (ok. 625/638 r.) w zbiorze modlitw na końcu księgi, nie przypisanych do żadnego konkretnego formularza, a także w Sakramentarzu Gregoriańskim typu II (ok. 680/683 r.) w zbiorze modlitw nieszpornych. Niektóre Frankońskie Sakramentarze Gelazjańskie (np. Sakramentarz z Autun, ok. 800 r. i Sakramentarz z Angouleme, po 800 r.) umieszczają ją, również w redakcji „gregoriańskiej”, w ogólnym zbiorze modlitw, nie przypisanych do żadnego formularza. Z kolei Sakramentarz z Gellone (ok. 790/800 r.) ma ją w wersji jeszcze bardziej zmodyfikowanej (po „Domine Deus noster” dodane: „intercedente beato martyre tuo N.”) w ogólnym formularzu na wspomnienie jednego męczennika. Kiedy sakramentarze te wyszły ostatecznie z użycia (X-XI w.) modlitwa ta w rycie rzymskim została ostatecznie zapomniana.
Ciekawe, że modlitwa ta była również stosowana w tradycji ambrozjańskiej. Mediolański sakramentarz z ok. 900 r. ma tę modlitwę (wg redakcji gregoriańskiej) jako Oratio super populum (odpowiednik rzymskiej kolekty) w V niedzielę po oktawie Pięćdziesiątnicy. Nie mam późniejszych ksiąg ambrozjańskich, więc nie wiem, czy modlitwa ta była (jest?) dalej tam stosowana. Natomiast ryt rzymski odzyskał tę modlitwę, w pierwotnej redakcji z Leonianum, dopiero wraz z Mszałem Pawła VI.
Mszał Piusa V, XXII Niedziela po Pięćdziesiątnicy
Tekst: „Deus, refugium nostrum et virtus: adesto piis Ecclesiae tuae precibus, autor se pietatis, et praesta: ut, quod fideliter petimus, efficaciter consequamur. Per Dominum”.
Polski przekład wg Mszału łac.-pol. z 1968 r.: „Boże, ucieczko nasza i mocy, wysłuchaj pokorne modły swojego Kościoła, a ponieważ pobożność, która je zrodziła, jest Twoim dziełem, spraw, abyśmy otrzymali wszystko, o co Cię z ufnością prosimy. Przez Pana naszego”.
Historia modlitwy. Modlitwa pojawia się w źródłach dość późno, bo dopiero we Frankońskich Sakramentarzach Gelazjańskich, ale jej funkcja jest względnie stała (nawiasem mówiąc, redaktorzy tych sakramentarzy byli kompilatorami a nie autorami, modlitwę musieli zaczerpnąć z jakichś źródeł rzymskich, dziś niemożliwych do zidentyfikowania), jest to kolekta jednej z ostatnich niedziel po Pięćdziesiątnicy, a numer niedzieli zależy od tego ile niedziel po Pięćdziesiątnicy uwzględnia dany sakramentarz. I tak w Sakramentarzu z Gellone jest to kolekta 25 niedzieli po Pięćdziesiątnicy, w Sakramentarzu z Angouleme – 26, w Suplemencie św. Benedykta z Aniane do papieskiego Sakramentarza Gregoriańskiego (ok. 810/815 r.) oraz w gregoriańskim Sakraemntarzu z Fuldy (ok. 975 r.) – 23, a w rzymsko-benedyktyńskim Sakramentarzu z Subiaco (XI w.) – 24. Ordinarium Innocentego III (ok. 1213/1216 r.) i franciszkański Missale regulae (ok. 1243/1257 r.) mają cały ten formularz w 22 niedzielę po Pięćdziesiątnicy i tak już pozostanie na stałe.
Mszał Pawła VI. W pierwszych dwóch edycjach Mszału (1970, 1975) modlitwy nie ma, a w trzeciej edycji z 2002 r. występuje ona w Dodatku, jako modlitwa końcowa pierwszego schematu Modlitwy powszechnej. Zatem już trzeci przypadek przywrócenia modlitwy uprzednio usuniętej.