Czymś zupełnie normalnym jest dla parafian nawiedzanie Najświętszego Sakramentu w Grobie Pańskim, gdzie od końca wielkopiątkowej Liturgii Męki Pańskiej aż do kilku minut przed Wigilią Paschalną stoi wystawiony Najświętszy Sakrament. Jednak warto wiedzieć, że to nie monstrancja, a krzyż jest tym, co pierwotnie spoczywało w Grobie Pańskim[1].
Zgodnie ze starożytną praktyką Kościoła w Wigilię Paschalną udziela się często sakramentów chrztu i bierzmowania katechumenom, którzy w ostatnim czasie przygotowywali się do ich przyjęcia. Interpretacja prawa liturgicznego, odnoszącego się do tej liturgii, rozproszonego po różnych księgach, jest czasem problematyczna. Dlatego w niniejszym wpisie przedstawiono przebieg liturgii chrzcielnej Wigilii Paschalnej z udzielaniem sakramentów chrztu i bierzmowania.
Liturgia Męki Pańskiej (Celebratio Passionis Domini) to celebracja mająca miejsce w czasie trwania postu paschalnego, w trakcie której nie dokonuje się konsekracji darów eucharystycznych, ale spożywa się Komunię z hostii pozostałych po wielkoczwartkowej liturgii Mszy Wieczerzy Pańskiej1. Stąd do 1955 r. nazywano tę liturgię Mszą uprzednio poświęconych darów (Missa Praesanctificatorum)2. Jednak tak dawniej, jak i dziś kulminacyjnym momentem tej liturgii jest adoracja krzyża, którą poprzedza najdłuższa w roku liturgicznym modlitwa powszechna, wieńcząca liturgię słowa z opisem pasji według św. Jana3. Cechą charakterystyczną liturgii tego dnia jest również obrzęd prostracji, który przed wieloma wiekami rozpoczynał każdą celebrację mszalną, a dziś pozostał jedynie w omawianej ceremonii Wielkiego Piątku. Niniejsze opracowanie nie będzie miało jednak na celu ukazania historii kształtowania się poszczególnych obrzędów, gdyż to temat bardzo szeroki. Uwaga tego tekstu zostanie skupiona jedynie na pochodzeniu modlitw tej liturgii. W ten sposób będzie można dojść do źródeł oracji Triduum Paschalnego w odniesieniu do Liturgii Męki Pańskiej.
Liturgia Wielkiego Czwartku, a dokładniej Msza Wieczerzy Pańskiej (Missa in Cena Domini), to pierwsza celebracja Świętego Triduum Paschalnego, która niejako otwiera Kościołowi cały ten czas1. Sama nazwa tej pierwszej liturgii miewała w ciągu wieków różne nazwy. Ostatnim tytułem tego dnia sprzed zakończenia Soboru Watykańskiego II była Uroczysta Msza Wieczorna Wieczerzy Pańskiej2. Pod koniec soborowych obrad wydano jednak nowe normy dotyczące rubryk mszalnych, zgodnie z którymi od 1965 r. dzień ten nie posiadał w swojej nazwie sformułowania „uroczysta”3. Tak też pozostało do dnia dzisiejszego, gdy omawiana liturgia posiada jedynie tytuł Mszy Wieczornej Wieczerzy Pańskiej (Missa Vespertina in Cena Domini)4.
Liturgia Wigilii Paschalnej, będąca według Augustyna z Hippony (+430) „matką wszystkich świętych wigilii”, jest sprawowana w nocy Zmartwychwstania Pańskiego. Ta celebracja jest szczytem całego Triduum Paschalnego, gdyż zawiera w sobie przypomnienie zbawczego misterium Pana, do którego prowadziła nas Msza Wieczerzy Pańskiej i Liturgia Męki Pańskiej (wraz z ciemnymi jutrzniami i pozostałymi modlitwami brewiarzowymi).
Liturgia na cześć Męki Pańskiej, którą będziemy celebrowali około godziny 15:00 lub w godzinach wieczornych Wielkiego Piątku jest dla nas tajemnicą, w którą chcemy wniknąć. Do niej wprowadziła nas niejako liturgia Mszy Wieczerzy Pańskiej, która zapowiedziała to, czego uczestnikami staniemy się w głównej liturgii drugiego dnia Triduum Paschalnego.
Liturgia Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek jawi się nam jako misterium, w które możemy wniknąć jedynie oczyma wiary, bo to właśnie wiara jest poręką dóbr przyszłych i dowodem tego, czego się spodziewamy (por. Hbr 11, 1). To właśnie ona wyraża to, czego słowa nie są w stanie wypowiedzieć (Euzebiusz z Emessy). Nic więc dziwnego, że wiarę celebrujemy w liturgii, gdyż bez uczynków jest ona martwa (por. Jk 2, 13). Spróbujmy zatem spojrzeć na liturgię Mszy Wieczerzy Pańskiej jako na misterium, w które dzięki Chrystusowi możemy być włączeni.