Dzisiaj trzecia i ostatnia część liturgii środy 4. tygodnia Wielkiego Postu. Ostatnie traditio: przekazanie Modlitwy Pańskiej i Msza trzeciego skrutynium. Wszystkie traditiones następują bowiem w ramach mszalnej liturgii Słowa.
Tak jak już pisałem we wpisie rozpoczynającym traditio, przekazanie Modlitwy Pańskiej jest najprawdopodobniej obrzędem pochodzenia północnoafrykańskiego, skąd zapożyczyła go pokrewna liturgia rzymska. Prezbiter wygłasza kolejne strofy Modlitwy Pańskiej i do każdej z nich daje krótki komentarz katechetyczny. Wspomniany przeze mnie w poprzednim wpisie o. Pierre De Puniet był zdania, że katecheza nt. Ojcze nasz zawarta w Sakramentarzu gelazjańskim (GeV) i Ordo romanus XI (OR XI) czerpie z pism trzech autorów: Tertuliana (+ 220), św. Cypriana z Kartaginy (+ 258) i św. Chromacjusza z Akwilei (+ 407).
Podany po zakończeniu traditio formularz Mszy trzeciego skrutynium jest przez GeV przypisany do 5. niedzieli Wielkiego Postu, co jednak w epoce OR XI jest już dawno nieaktualne. Podaję pełny formularz mszalny, choć po zakończonych traditiones i odesłaniu dzieci Msza jest kontynuowana od ofertorium. Miejsce na modlitwę kolekty jest przed rytami skrutynium i traditiones.
Przekazanie Modlitwy Pańskiej
(OR XI, 68-76; GeV 319-328)
Po zakończeniu przekazania Symbolu, diakon ogłasza:
Stójcie w milczeniu, słuchając uważnie.
Kapłan wygłasza następujący wstęp do Modlitwy Pańskiej:
Pan i Zbawiciel nasz Jezus Chrystus, pośród innych świętych przykazań, nie tylko przekazał uczniom, pytającym Go jak powinni się modlić, formę modlitwy, lecz także ukazał im w jakim duchu i z jaką czystością mają się modlić. Ukazuje to obecne czytanie: „Ty zaś, gdy będziesz się modlić, wejdź do swej izdebki i zamknąwszy drzwi, módl się do Ojca twego” [Mt 6,6]. Izdebka, o której mówi, nie oznacza ukrytego domu, ale wnętrze naszego serca, chodzi o to, abyśmy mistycznym kluczem wiary zamknęli nasze serce na złe myśli i, zamknąwszy usta, czystym umysłem mówili do Boga. Bóg bowiem słucha naszej wiary, nie głosu. [GeV: Niech więc nasze serce będzie zamknięte kluczem wiary wobec zakusów przeciwnika i niech otwiera się tylko na Boga, za którego świątynię jest uznane, aby Ten, który mieszka w naszych sercach, był obrońcą w naszych modlitwach.] Tak więc Chrystus, nasz Pan, Słowo Boga i Mądrość, nauczył nas tej modlitwy, abyśmy tak oto się modlili.
Potem mówisz:
Ojcze nasz, któryś jest w niebie.
To jest głos wolności i pełna ufność. Zatem winniście tak żyć, abyście mogli być dziećmi Boga i braćmi Chrystusa. Z jakąż to bowiem bezczelnością nazywa Boga swoim Ojcem ten, kto odstępuje od Jego woli. Wy zatem, najmilsi, okażcie się godni przybrania za dzieci Boże, ponieważ jest napisane: „Którzy zatem uwierzyli w Niego, tym dał moc aby stali się dziećmi Boga” [J 1,12].
Święć się imię Twoje.
Modlimy się nie o to, aby Bóg, który zawsze jest święty, został uświęcony naszymi modlitwami, ale aby Jego imię zostało uświęcone w nas, abyśmy, którzy uświęcani jesteśmy w chrzcie, wytrwali w tym czym zaczęliśmy być.
Przyjdź królestwo Twoje.
Kiedyż Bóg nasz nie króluje, skoro królestwo Jego jest nieśmiertelne? Lecz kiedy mówimy „Niech przyjdzie Twoje królestwo”, prosimy aby przyszło do nas królestwo obiecane przez Boga, wysłużone krwią i męką Chrystusa.
Bądź wola Twoja, jako w niebie tak i na ziemi.
To znaczy, w tym niech się stanie Twoja wola, abyśmy żyjąc na ziemi nienagannie czynili to, czego Ty chcesz w niebie.
Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj.
To musimy rozumieć jako pokarm duchowy. Chrystus jest bowiem naszym chlebem, Ten, który mówi: „Ja jestem chlebem żywym, który zstąpił z nieba” [J 6,41]. Nazywamy Go powszednim, ponieważ tak zawsze mamy prosić o to abyśmy byli odporni na grzech, żebyśmy byli godni niebiańskich pokarmów.
I odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom.
To przykazanie oznacza, że nie inaczej możemy stać się godnymi odpuszczenia naszych grzechów, jak tylko odpuszczając najpierw tym, którzy zawinili przeciwko nam. Tak mówi Pan w Ewangelii. Jeśli nie odpuścicie ludziom ich grzechów, również Ojciec wasz nie odpuści wam grzechów waszych [Mt 6,15].
I nie wódź nas na pokuszenie.
To znaczy: nie dozwalaj abyśmy byli zwiedzeni przez tego, który kusi, twórcę nieprawości. Mówi bowiem Pismo, że Bóg nie podlega pokusie do grzechu [Jk 1,13]. Diabeł zaś jest kusicielem. Aby nad nim zatryumfować, mówi Pan, czuwajcie i módlcie się, abyście nie weszli w pokusę [Mt 26,41].
Ale nas zbaw ode złego.
Mówi to, ponieważ powiedział Apostoł: „Nie wiecie jak się modlić” [Rz 8,26]. Bóg jedyny wszechmogący tak ma być proszony przez nas, aby to wszystko czego ludzka słabość sama nie może uniknąć i przed czym się ustrzec, łaskawie zechciał oddalić od nas sam Jezus Chrystus nasz Pan, który z Bogiem Ojcem i Duchem Świętym żyje i króluje przez wszystkie wieki wieków. Amen.
Po zakończeniu tego, niech diakon ich napomni:
Stójcie w milczeniu, słuchając uważnie.
I mówi prezbiter:
Usłyszeliście, najmilsi, święte misteria Modlitwy Pańskiej. Odchodząc teraz, tak zachowajcie je w waszych sercach, abyście mogli być doskonali w Chrystusie dla proszenia i dla uzyskania miłosierdzia. Potężny jest bowiem Pan Bóg nasz, który niech i was, co biegniecie ku wierze i nas, którzy wam przekazaliśmy misterium katolickiej wiary, doprowadzi wraz z wami do królestwa niebios. Który wraz z Bogiem Ojcem w jedności Ducha Świętego żyje i króluje przez wszystkie wieki wieków. Amen.
Po zakończeniu tej mowy, diakon ogłasza:
Niech wyjdą katechumeni.
Jeśli jest jakiś katechumen, niech odstąpi.
Wszyscy katechumeni niech wyjdą na zewnątrz.
Gdy wyjdą rodzice z dziećmi, niech je zostawią na zewnątrz w bezpiecznym miejscu. I ponownie wchodzą do kościoła tak rodzice jak i ci co mają trzymać dzieci, wraz z darami ofiarnymi, i ofiarowują za nie, a dzieci oczekują na zewnątrz, dopóki nie spełni się ofiara mszy.
Po spełnieniu ofiary mszy, niech komunikują wszyscy z wyjątkiem dzieci.
Formularz mszy trzeciego skrutynium wg Sakramentarza gelazjańskiego
(GeV 254-257)
[Kolekta] Daj, Panie, naszym wybranym, aby ukształtowani świętymi misteriami zostali odnowieni przez źródło chrzcielne i zaliczeni do grona członków Twego Kościoła. Przez.
Sekreta. Wysłuchaj nas, wszechmogący Boże i spraw, aby słudzy Twoi, napełnieni początkami chrześcijańskiej wiary, zostali oczyszczeni przez tę ofiarę. Przez.
[Memento za żyjących] Pamiętaj, Boże, o swoich sługach i służebnicach, którzy mają trzymać Twoich wybranych przy świętym chrzcie i o wszystkich tu zgromadzonych. I milczysz. I odczytuje się imiona mężczyzn i kobiet, mających trzymać dzieci. I mówisz: Których wiara i oddanie są Ci znane.
[Hanc igitur] Prosimy Cię, Panie, abyś łaskawie przyjął tę ofiarę, którą Tobie składamy za Twoje sługi i służebnice, których zechciałeś zaliczyć, wybrać i powołać do życia wiecznego i błogosławionego daru Twej łaski. Przez Chrystusa. I czyta się imiona wybranych. Gdy zostaną odczytane, mówisz: Błagamy, Panie, abyś tych, którzy mają być odnowieni źródłem chrzcielnym, przygotował przez działanie Twego Ducha do pełni swych sakramentów.
Postkomunia. Prosimy Cię, Panie, niech zgromadzi się razem lud Twój i, poddany Tobie całym sercem, niech otrzyma to, aby bezpieczny od wszelkiego zamętu, okazywał gorliwie radość ze swego zbawienia i modlił się za tych co mają otrzymać łaskę odrodzenia. Przez.
Nad ludem. Boże, który zawsze działasz dla zbawienia ludzi, teraz jednak pomnażasz swój lud obfitszą łaską, wejrzyj łaskawie na swych wybranych, abyś i tych co mają zostać odrodzeni i odrodzonych wzmocnił pomocą ojcowskiej opieki. Przez.
Ponownie prezbiter ogłasza dzień następnego tygodnia, to jest piątego od początku Wielkiego Postu, w który chce aby powrócili na skrutynium.
* * *
Czwarte skrutynium będzie w najbliższą środę.
* * *
Komentarz
Modlitwa Pańska
abp Leidrad z Lyonu, Księga o sakramencie chrztu, rozdz. 5 (Lyon, ok. 812 r.; odpowiedź na kwestionariusz Karola Wielkiego)
Ze względu na wszelkie grzechy został ustanowiony sakrament chrztu. Ze względu na grzechy lekkie, od których powstrzymać się nie możemy, została ustanowiona Modlitwa Pańska. Raz jeden zostajemy obmyci przez chrzest, codziennie zostajemy obmyci przez modlitwę. Z powodu zaś wielkich występków albo popełnionych [po chrzcie] strasznych czynów, czyli grzechów ciężkich (peccata criminalia), ci co je popełnili mają czynić pokutę i wobec nich jest konieczne aby byli oddzieleni od Ciała Chrystusowego. Tak więc na trzy sposoby odpuszcza się grzechy w Kościele: przez chrzest, przez modlitwę, przez pokorę wielkiej pokuty. Bóg jednak odpuszcza grzechy jedynie ochrzczonym.
(Keefe, Water and the Word II, s. 365-366)