Ton mozarabski I[1] jest rzadko spotykanym tonem w liturgii katolickiej. Pochodzi on z rytu mozarabskiego, który rozwinął się na terenie obecnej Hiszpanii we wczesnym średniowieczu. Ton mozarabski, będąc tonem archaicznym, posiada dość swobodne zastosowanie formuł muzycznych, choć można wyodrębnić w nim pewne stałe schematy.
Ponieważ obecnie w tonie mozarabskim I brak własnej formuły dialogu przed lekcją Ewangelii, najlepiej zastosować dialog w tonie rzymskim:
W tonie mozarabskim I formuła inicjum opiera się na dwóch akcentach głównych. Na pierwszym z nich należy wykonać climacus a na drugim torculus. Czasami pojawia się także akcent trzeci: (W pierwszy dzień tygodnia). Należy wtedy rozpisać grupę neum znajdującą się pomiędzy dwoma głównymi akcentami:
Ton mozarabski I nie posiada stałej formuły mediacji, lecz wykorzystuje kilka wariantów melodii. Fleksę wykonuje się poprzez zatrzymanie się na recytowanym dźwięku. Oto przykłady wariantów mediacji:
W tonie mozarabskim I występują zwykle dwie formuły terminacji, pojawiające się zasadniczo naprzemiennie w toku narracji. Oto pierwsza z nich (A):
W pierwszej wersji terminacji (A) figurą podkreślającą akcenty wyrazowe jest climacus. W zależności od rozłożenia akcentów może być on rozbudowany do pięciu dźwięków (twarze ku ziemi) lub ściągnięty do prostego skoku kwinty w dół (to Apostołom).
Druga formuła (B) jest następująca:
W wersji terminacji figurą podkreślająca akcenty wyrazowe jest torculus, który występuje na ostatnim akcencie w zdaniu. Druga formuła terminacji swoim zawieszeniem na dźwięku la wyraźnie nawiązuje do mediacji.
Formuła cytatu nawiązuje do terminacji. Rozpoczyna się ona wznoszeniem się melodii na dźwiękach fa, sol, la(na nim następuje recytacja); następnie zasadniczą rolę odgrywają dwa ostatnie akcenty – na pierwszym z nich melodia opada na dźwięk sol, na drugim należy wykonać climacus, po którym następuje najniższy dźwięk re, przypadający na ostatnią sylabę.
Zdania pytajne posiadają własną formułę. Rozpoczynają się od niskiego dźwięku re, na którym jest recytowany tekst. Na trzecią sylabę od końca przypada climacus, a na ostatnią porrectus. Pomiędzy nimi, na drugiej sylabie od końca, należy zaśpiewać niskie do. formuła kończy się na najwyższym dźwięku sol:
Formuła zakończenia lekcji Ewangelii ma swoją własną terminację. Zaczyna się ona bezpośrednio na pierwszej sylabie ostatniego zdania, którym najczęściej jest zdanie podrzędne. Następnie ważną rolę odgrywają dwa ostatnie akcenty w zdaniu, na których, podobnie jak inicjum, występuje climacus i torculus. Należy pamiętać, że formułę zakończenia poprzedza recytacja na niskim dźwięku re.
Po lekcji Ewangelii można zastosować dialog rzymski:
****
[1] A właściwie jeden z tonów mozarabskich. Melodia ta została zaczerpnięta z Ms. 1. Orfeo Catalán, Barcelona, ok. 1300 r. Dla odróżnienia od kolejnych, które mogą się pojawić w kolejnych częściach Vademecum diakona.